Opalanie to bez wątpienia jedna z przyjemniejszych aktywności, które towarzyszą nam podczas ciepłych, wakacyjnych dni. Słońce jest cudowną gwiazdą, dającą nam energię, wpływającą pozytywnie na nasze samopoczucie i dostarczającą sporej dawki witaminy D. Jednakże, aby móc w pełni cieszyć się korzyściami opalania, niezbędne jest zachowanie ostrożności i przestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa.

Co to jest promieniowanie UV?

Nim przejdziemy do zasad bezpiecznego opalania, warto wyjaśnić, dlaczego czynność ta może nieść za sobą poważne konsekwencje.

Wszystko oczywiście sprowadza się do słońca i promieniowania przez nie emitowanego. Promieniowanie UV (ultrafioletowe) posiada długość fali mieszczącą się w zakresie od 100 do 400 nanometrów, przez co jest niewidoczne gołym okiem. Co ciekawe, na jego działanie jesteśmy narażeni nawet w pochmurne dni, ponieważ w ograniczonych ilościach przebija się przez warstwę chmur. Promieniowanie UV jest emitowane w trzech podstawowych zakresach: UV-A, UV-B oraz UV-C.

• Promieniowanie UV-A ma długość fali od 315 do 400 nm. Przenika głęboko w skórę, przez co może przyczynić się do jej przedwczesnego starzenia, powstawania zmarszczek, przebarwień oraz utraty elastyczności.
• Promieniowanie UV-B ma długość fali od 280 do 315 nm. Poza powodowaniem poparzeń słonecznych, zwiększa ryzyko wystąpienia raka skóry.
• Promieniowanie UV-C ma długość fali od 100 do 280 nm. Choć to najbardziej szkodliwy rodzaj promieniowania słonecznego, nie należy się go zbytnio obawiać, ponieważ jest praktycznie w całości pochłaniany przez ozonosferę i nie dociera do powierzchni Ziemi.

Wpływ opalania na skórę

Emitowane przez słońce promieniowanie UV (ultrafioletowe) może przynieść zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla naszej skóry. W umiarkowanych ilościach, światło słoneczne pomaga organizmowi w produkcji witaminy D, która jest niezbędna dla zdrowia kości i układu odpornościowego. Niestety, nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe może prowadzić do licznych konsekwencji dla naszej skóry. Wśród nich wyróżniamy:

• Poparzenia słoneczne - długotrwałe przebywanie na słońcu bez odpowiednich zabezpieczeń (krem z filtrem UV, odzież ochronna) sprawia, że skóra staje się zaczerwieniona, obolała i zaczyna się łuszczyć. Co więcej, osłabienie bariery ochronnej skóry zwiększa ryzyko wystąpienia innych problemów skórnych.
• Przedwczesne starzenie się skóry - jak zostało wspomniane wcześniej, to promienie UV-A są odpowiedzialne za przyspieszenie procesu starzenia. Ponieważ przenikają w głębokie warstwy skóry, doprowadzają do zniszczenia zapasów kolagenu oraz elastyny, które są odpowiedzialne za uczucie jędrności i elastyczność. Efektem jest m.in. pojawienie się zmarszczek czy wystąpienie przebarwień.
• Nowotwory skóry - długotrwała ekspozycja na promieniowanie słoneczne zwiększa ryzyko wystąpienia raka skóry. Promienie UV uszkadzają komórki skóry i prowadzą do ich mutacji, co z kolei skutkuje rozwojem czerniaka, raka płaskonabłonkowego lub raka podstawnokomórkowego.
• Uszkodzenie komórek skóry - światło słoneczne może uszkodzić komórki skóry na poziomie molekularnym. W następstwie organizm zaczyna generować reaktywne formy tlenu (ROS), które mają związek z procesem oksydacyjnym. Całość może skutkować osłabienie błony komórkowej, mitochondriów i innych struktur komórkowych.

Czym jeszcze grozi nadmierna ekspozycja na słońce?

Długotrwałe przebywanie na słońcu może nieść ze sobą przykre konsekwencje nie tylko dla naszej skóry. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń związanych z nadmierną ekspozycją na słońce jest udar cieplny.

Udar cieplny, zwany także słonecznym, to poważne schorzenie wynikające z przegrzania organizmu, zazwyczaj spowodowanego nadmiernym wystawianiem swojego ciała na wysoką temperaturę i intensywne nasłonecznienie bez odpowiedniej ochrony.

Podczas udaru słonecznego ciało traci zdolność do regulacji temperatury, przez co przestaje radzić sobie z panującym wokół upałem. W takich warunkach organizm nie jest w stanie skutecznie odprowadzać ciepła, co może prowadzić nawet do uszkodzenia narządów wewnętrznych, w tym mózgu. Wśród najczęstszych objawów udaru słonecznego, wyróżniamy:

• Wysoką gorączkę i gorącą skórę.
• Silne bóle głowy i towarzyszące im zawroty.
• Intensywne zmęczenie oraz osłabienie.
• Nudności, wymioty lub biegunkę.
• Zaburzenia świadomości, dezorientację i zmieszanie.
• Przyspieszone tętno, nierówny oddech.
• Skurcze mięśni, drżenie lub utratę koordynacji ruchowej.

Co robić w przypadku wystąpienia udaru słonecznego?

Udar słoneczny jest stanem nagłym i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. W przypadku podejrzenia wystąpienia udaru cieplnego, trzeba działać szybko i podjąć odpowiednie kroki, aby pomóc poszkodowanej osobie:

• W pierwszej kolejności należy osobę dotkniętą udarem przenieść z narażonego na słońce obszaru do cienia lub, jeżeli to możliwe, chłodnego pomieszczenia. Najbezpieczniejsza dla chorego w tym wypadku będzie pozycja półleżąca. Jeżeli poszkodowany ma na sobie ciasne ubrania trzeba je poluzować bądź rozciąć.
• Gdy znajdziemy się w bezpiecznym miejscu z dala od słońca, powinniśmy natychmiast wezwać karetkę. Na etapie oczekiwania kluczowe jest stopniowe obniżanie temperatury ciała chorego. Możemy to zrobić np. poprzez zimne kompresy lub mokre ręczniki - najskuteczniejsze będą, jeżeli przyłożone zostaną do skroni, szyi, nadgarstków oraz pachwin. UWAGA! Niewskazane jest gwałtowne obniżanie temperatury ciała osoby dotkniętej udarem cieplnym, ponieważ może to wywołać u niej szok termiczny.
• Jeżeli poszkodowany jest przytomny, powinien uzupełniać utracone płyny w organizmie. Najlepiej jakby robił to poprzez picie delikatnie schłodzonej wody małymi łykami.
• W przypadku udaru cieplnego należy zachować szczególną czujność i obserwować stan chorego. Pozorna poprawa samopoczucia może być jedynie chwilowa i prowadzić do utraty przytomności. Wszelkie próby wstawania bądź powrotu do przebywania na słońcu należy skutecznie stłumić. Z poszkodowanym powinno się zostać aż do przyjazdu karetki.

Bezpieczne opalanie | Najważniejsze zasady

Opalanie, mimo wszystko, może być bezpieczną czynnością, która nie odbije się negatywnie na naszym zdrowiu. Kluczowe jest jednak, aby do całej sprawy podejść w sposób racjonalny i bezpieczny.

W jakich godzinach się opalać?

Najintensywniejsze promieniowanie UV-B (powodujące oparzenia skóry) występuje latem w godzinach od 10:00 do 15:00. Z tego też powodu lepiej jest unikać kąpieli słonecznych w tym przedziale czasowym. Opalanie dobrze jest zaplanować na godziny poranne (przed 10:00) bądź popołudniowe (po 15:00), gdy słońce świeci mniej intensywnie.

Jak chronić się przed słońcem?

Podstawą bezpiecznego opalania jest oczywiście odpowiednia ochrona przed słońcem. Tutaj warto sobie uświadomić, że promieniowanie UV-A ma zdolność przenikania przez ubrania, w szczególności te uszyte z cienkiego materiału. Chcąc więc uchronić głowę wybierajmy solidniejsze nakrycia niż przewiewne chusty, na przykład kapelusze bądź czapki z daszkiem. Słońce ma także negatywny wpływ na nasze oczy, dlatego istotne jest zaopatrzenie się w okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV - niestety nie wszyscy zdają sobie sprawę, że to on chroni nasz wzrok, a nie przyciemnione szkiełka.

Dlaczego kremy z filtrem UV są ważne?

Dużo się w ostatnich latach mówi o tym, że krem z filtrem na twarz i ciało powinno się aplikować codziennie, nie tylko przed zażyciem kąpieli słonecznej. Nie dzieje się tak bez powodu. Promieniowanie ultrafioletowe oddziałuje na naszą skórę nawet w pochmurne dni. Bez odpowiedniego zabezpieczenia w postaci kremu z filtrem, który działa jak swego rodzaju bariera, promienie UV mają bezpośredni kontakt z naszym ciałem. O tym, co może powodować długotrwałe narażanie się na ich oddziaływanie pisaliśmy nieco wyżej.

Podczas wyboru kremu z filtrem ważne jest zwrócenie uwagi na jego współczynnik ochrony przeciwsłonecznej (SPF). Wartości SPF wskazują, jak długo można przebywać na słońcu bez oparzeń w porównaniu do skóry niechronionej. Dla przykładu, krem z SPF 30 oznacza, że po jego aplikacji można wystawiać ciało na działanie promieniowania UV trzydzieści razy dłużej niż bez jakiejkolwiek ochrony, zanim wystąpią pierwsze oznaki oparzeń.

Systematyczność również odgrywa istotną rolę w ochronie przed promieniowaniem UV. Krem z filtrem powinno się aplikować na około 15-20 minut przed ekspozycją na słońce, a następnie nakładać kolejne warstwy co około dwie do czterech godzin, bądź po każdej kąpieli i osuszeniu ręcznikiem.

Czy powinno się robić przerwy w opalaniu?

Odpowiedź na powyższe pytanie jest oczywiście twierdząca. W celu zapewnienia bezpieczeństwa podczas opalania, zaleca się wprowadzenie cyklicznych przerw pomiędzy poszczególnymi seriami. Długotrwała ekspozycja na słońce, nawet po użyciu kremu z filtrem, może prowadzić do nieprzyjemnych konsekwencji. Zdaniem ekspertów, maksymalny czas opalania jednej strony ciała wynosi 20 minut - warto więc po ich upływie odpocząć w cieniu, nawilżyć swoją skórę i uzupełnić płyny w organizmie.